تصاویری زیبا از تالاب بین المللی گمیشان

تالاب بین المللی گمیشان، نوار نسبتاٌ ً باریکی است که با جهت شمالی – جنوبی در امتداد سواحل شرقی دریای خزر قرار دارد. این تالاب تقریباً از دو کیلومتری شمال شهر گمیشان (گمیش تپه) آغاز شده و تا مرز ترکمنستان و فراسوی آن یعنی تا 8 کیلومتر در خاک ترکمنستان نیز ادامه پیدا می کند و تالاب گمیشان از شمال با پایانه خروجی رودخانه بزرگ اترک و از جنوب با پایانه خروجی گرگان رود مرتبط است. این تالاب بین المللی، با مساحت 20 هزار هکتار و در برخی منابع 17700 هکتار و ارتفاع 27 متر پایین تر از سطح دریاهای آزاد، در شهرستان تازه تاسیس گمیشان قرار دارد. عمق این تالاب نیز متغیر بوده در بخش های جنوبی عمق آن حدود یک متر و در نزدیکی مرز به 2.5 متر نیز می رسد.

تالاب گمیشان به لحاظ هم پیوندی با دریای خزر و گستردگی طولی آن، یک حاشیه بارز از اعتدال هوا است. شرق و شمال شرقی تالاب به لحاظ گسترش وسیع اراضی مسطح، عدم ارتفاعات، دور بودن از جنگل های جنوبی، نزدیکی به بیابان های ترکمنستان و... تحت تاثیر یک اقلیم خشک و نیمه خشک است که هر چه از جنوب به سمت مرز پیش برویم بر شدت این نوع اقلیم افزوده می شود به عبارتی ساده تر با فاصله هوایی کمتر از 60 کیلومتر، از باران های سالانه 700 میلیمتر گرگان به باران های سالانه کمتر از 250 میلیمتر می رسیم. این شاخص اقلیمی، در منطقه تالاب گمیشان به لحاظ همجواری با دریای خزر، تغییر کرده و حاشیه اقلیمی مطلوبی را در غرب این اراضی خشک بوجود آورده است و همین میکرو اقلیم ویژه است که تبعات زیستگاهی پرارزشی را به ارمغان آورده است.

اما شاید نباید چندان هم به این زیبایی های ناپایدار دلخوش بود چراکه تالاب گمیشان، همچون دیگر مناطق زیست محیطی ایران دارای مخاطرات و مشکلاتی است. بطوریکه گذشته از تخلیه زباله و فاضلاب های آلوده از جمله کود های شیمیایی اراضی کشاورزی بالا دست در محدوده های زیستی این تالاب، پروژه های پرورش میگوی شیلات (بدلیل مشکلات عدیده زیست محیطی و غیرقابل جبران این صنعت)، پروژه های نفتی از جمله طرح پالایشگاه و پتروشیمی که حیات این زیستگاه را بشدت تهدید می کند، یکی از مشکلات عمده این تالاب شکار بی رویه است. شکارچیان از سراسر ایران به این تالاب می آیند. گاه تعداد آنها در یک روز به بیش از چهار هزار شکارچی هم می رسد. حضور اینهمه شکارچی به خوبی نشان می دهد که این تالاب از نظر جمعیت و تنوع پرندگان در این فصل سال چقدر غنی و متنوع می باشد.

کانون دیده بانان زمین بر این باور است که تامل در ارزش های جغرافیای تاریخی و فرهنگی منطقه گمیشان، به علاوه توجه به حساسیت و آسیب پذیری منطقه که در معرض بالا آمدن احتمالی آب دریای خزر، تغییرات جریانات رودخانه گرگان و همچنین تغییرات کمی و کیفی آب های زیر زمینی قرار دارد و همینطور در مقابل آلوده سازی های گسترده و شکار بی رویه، لزوم حفاظت از تالاب بین المللی گمیشان از سوی دولت و سازمان حفاظت از محیط زیست را بطور جدی مطرح می سازد. چراکه عدم توجه به این امر چیزی جز پایمال کردن حقوق نسل حاضر و نسل های آینده این سرزمین نیست !